Inclusie
Teamtraining ‘Dialoog onder druk’

Sjoukje Mos (adviseur Inclusief schoolklimaat Stichting School & Veiligheid)
Leon Meijs (links) (hoofdtrainer Dialoog onder druk)

Scholieren zijn volop bezig hun gedachtegoed te ontwikkelen. Soms leidt dat tot heftige standpunten, die de inclusieve dialoog in de klas onder druk kunnen zetten. Hoe ga je daar als leraar mee om? “In de training ‘Dialoog onder druk’ van Stichting School & Veiligheid leer je hoe je op tijd kunt ingrijpen vanuit je pedagogische rol.”

Hoofdtrainer Leon Meijs, medeontwikkelaar van Dialoog onder druk, ziet het klaslokaal als een samenleving in het klein, met de leraar als een soort onafhankelijke burgemeester. “Leraren willen doorgaans die rol best op zich nemen, maar soms ontbreekt het ze aan zelfvertrouwen en vaardigheden. Niet zo gek, want je wordt gestuurd op het overbrengen van vakinhoud en beoordeeld op cijfers en slagingspercentages. Dan kan de diepere pedagogische rol van het creëren van een veilige opvoedingsomgeving en begeleiding richting goed burgerschap op de achtergrond raken.”

Inleven in de jeugdscene

De training ‘Dialoog onder Druk’ reikt daarvoor kennis en vaardigheden aan. Het eerste deel van de training zoomt in op de belevingswereld van leerlingen. “Dit wordt vaak ervaren als confronterend”, waarschuwt Leon Meijs. “Het maakt je bewust van de grote impact die factoren als discriminatie en armoede hebben op leerlingen. Het levert spanningen op die vaak leiden tot onaangepast gedrag.” Dat gedrag wordt doorgaans afgekapt vanuit een filosofie van ‘orde houden’ en pas echt besproken wanneer een discussie al uit de hand is gelopen (denk aan zwarte piet of de coronavaccinaties), legt hij uit. “Maar het is juist goed om de dialoog op gang te brengen vóórdat de pan overkookt, want daar waar het schuurt valt de mooiste les te leren.”

Daarna volgt een mentale oefening. De trainingsdeelnemers worden over twee groepen verdeeld; elke groep verplaatst zich in een bepaald standpunt. Samen kijken ze waar de verschillen precies liggen. Wat leidt bij beide groepen tot hun gedachtes en gedrag? Meijs: “Het is vaak nogal een eyeopener dat de verschillen die zo groot leken, eigenlijk vrij beperkt zijn. Uiteindelijk is ieder mens op zoek naar een veilige plek om er te mogen zijn en zich te uiten. Dat besef is goed om mee te nemen naar de klas.”

Begrenzen én ruimte geven

Hoe kun je snel reageren op harde uitingen van een leerling? Dat wordt in deze training geoefend met acteurs. Je leert om harde taal meteen te begrenzen, om vervolgens vanuit een neutrale blik te zoeken naar een gemeenschappelijke basis, verklaart adviseur Sjoukje Mos: “Zo neem je het gesprek over, nog voordat de rest van de klas erop reageert en het debat polariseert.” Dat kan volgens haar door te begrenzen én ruimte te geven: ‘We keuren niet af wie jij bent, maar let wel op de woorden die jij kiest. Je bent een goede jongen, maar wat is er gebeurd dat je je zo voelt?’ Mos: “Op die manier leren jongeren binnen welke grenzen we het gesprek kunnen voeren zonder elkaar te kwetsen en zonder te discrimineren, haat te zaaien of op te roepen tot geweld. We stoppen het ‘over de ander te hebben’ en sturen het gesprek naar de gemeenschappelijke behoeften: we willen allemaal onszelf kunnen zijn, met ons eigen verhaal.”

Gespreksmodel

Handvatten om zo’n dialoog te leiden zijn essentieel. Daarom eindigt de training met een onderdeel democratische gespreksvoering, voor een duidelijke gespreksstructuur en uitzicht op waar het gesprek heen kan gaan. Meijs: “Het ‘gespreksmodel in de klas’ (red.: zie kader) stuurt de leraar om leerlingen andere meningen te laten ontdekken zonder er lijnrecht tegenover te hoeven staan. Zo leren ze dat verschillende meningen in onze democratie naast elkaar kunnen bestaan.”